Kinezi, Yunanca kinesis (hareket) ekini alan, psişik güçlerle maddenin veya enerjinin zihinsel olarak kontrol edilmesini ifade eden bir terimdir. Parapsikoloji alanında telekinezi (zihin gücüyle nesne hareket ettirme) en çok bilinen örnektir. Kinezi çeşitleri genellikle elementlerin veya yaşam süreçlerinin zihinsel manipülasyonu olarak tanımlanır. Örneğin, pyrokinezi ateşi, hidrokinezi suyu, aerokinezi havayı kontrol etme iddiasını taşır. Ancak parapsikoloji genelde ana akım bilim tarafından pseudo-bilim olarak değerlendirilir; uzun yıllar süren çalışmalar sonucunda tekrarlanabilir kanıt elde edilememiştir. Aşağıda yaygın “-kinezi” yetenekleri ve telekinezi alt dalları ele alınmıştır.
Telekinezi
Telekinezi, zihinsel gücün fiziksel bir sistemi uzaktan etkileme yeteneği olarak tanımlanır. Bazı insanlar ellerini kullanmadan nesneleri hareket ettirdiklerini iddia etmiştir (örneğin ünlü psişik Nina Kulagina gibi), ancak bu iddialar titiz deneylerle desteklenmemiştir. Telekinezinin varlığına dair hiçbir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Denemeler genellikle uygun kontrollerden yoksundur ve tekrarlanabilirlik sunmaz; bu nedenle telekinezi genellikle sahte-bilim olarak görülür. Örneğin, Kulagina’nın gösterileri sıklıkla gizli mıknatıs, ip gibi hilelerle açıklanmıştır. Telekinezi inancı popüler kültürde yer alsa da (örneğin “Lucy” filmi, Star Wars’daki Kuvvet kavramı), güncel bilimsel çevrelerce geçerli kabul edilmez.
Pyrokinezi
Pyrokinezi, zihinsel enerjinin ateşi yaratma ve kontrol etme gücü olduğu öne sürülen bir yetenektir. Terim, Stephen King’in Firestarter (1980) romanıyla popüler hale gelmiştir. Efsaneye göre bir psişik kişi, kendi iradesiyle alev çıkarabilir veya söndürebilir. Gerçekte ateş enerjiyi yükseltir (kimyasal reaksiyonlar gerektirir) ve fiziksel dünyada akıl yoluyla ateş oluşturma veya koruma yapma imkanı bulunmamaktadır. Pyrokinezi iddialarının hiçbir bilimsel doğruluğu yoktur; benzer şekilde, ortaya çıkan fenomenlerin çoğu hile veya optik illüzyon olarak değerlendirilmiştir. Bilimsel literatürde ateş üzerinde paranormal kontrolün kanıtı sunan geçerli çalışma bulunmamaktadır.
Aerokinezi
Aerokinezi, düşünce gücüyle havayı ve rüzgârları manipüle etme yeteneği olarak tanımlanır. Bu iddiaya göre bir kişi rüzgâr estirebilir, yönünü değiştirebilir veya hiç rüzgâr yokken “güçlü esinti” oluşturabilir. Aerokinezinin de bilimsel temeli yoktur; hava kütleleri çok büyük enerjilerle hareket ettiği için zihin gücüyle doğrudan yönlendirilmesi imkânsızdır. Tüm element manipülasyonlarında olduğu gibi, böyle bir yeteneğin varlığına dair güvenilir kanıt sunulmamıştır. Parapsikoloji çalışmaları aerokineziyi de ψ (psi) güçleri kapsamında ele alsa da, tekrarlanabilir deneysel onay yoktur.
Hidrokinezi
Hidrokinezi, zihin gücüyle suyu ve sıvıları kontrol etme yeteneğidir. Buna göre bir kişi suyun akışını, hacmini veya şeklini istediği gibi değiştirebilir. Gerçekte ise suyu tekniğiyle yönlendirmek için fiziksel müdahale gereklidir. Hidrokinezi iddiasında bulunanlar genellikle suyu kırarak şekillendirme gibi basit gösteriler yapar; bilimsel açıdan bu tür etkiler mekanik hilelerle açıklanmıştır. Hiçbir laboratuvar deneyi, konvansiyonel yöntemlerin dışında bir şekilde “düşünce gücüyle” su kontrolünü doğrulamamıştır.
Elektrokinezi
Elektrokinezi, beyin gücüyle elektrik akımını veya elektromanyetik alanları kontrol etme yeteneği olarak tanımlanır. Bu iddiaya göre bir psişik, örneğin ampulü yakmadan süsleyebileceği gibi, elektrik akışını durdurabilir veya yöne göre azaltıp arttırabilir. Günlük hayatta elektrik çok güçlü bir enerji formudur ve telekinezik harekete benzer bir kontrolü olmadığı bilinmektedir. Elektrokinezinin de geçerli bilimsel kanıtı yoktur; elektrik akımı üzerinde düşünceyle etki yapma iddialarının tamamı süphe içerir. Ayrıca magnetokinezi de (manyetik alan kontrolü) bu kapsama girer; bilimsel topluluk bu tür yetenekleri kabul etmez.
Fotokinezi
Fotokinezi, zihin gücüyle ışığı kontrol etme, ışığı yönlendirme veya ışık yoğunluğunu değiştirme iddiasıdır. Örneğin bir kişi ellerinden ışık huzmeleri gönderdiğini öne sürer. Gerçek fizik kurallarına göre ışık fotonlarından oluşur ve bir nesnenin bu fotonları serbestçe yönlendirmesi bilinmeyen bir güç gerektirir. Bu nedenle fotokinezi iddiaları da kanıtlanmamıştır; ortaya çıkan ışık efektleri genellikle sahtekar optik düzeneklerle elde edilir. Bilimsel literatürde zamana bağlı olarak ışık şiddeti veya yönünde düşünce temelli değişim gösteren hiçbir deney sonucu yayımlanmamıştır.
Umbrakinezi
Umbrakinezi, düşünce gücüyle gölgeleri veya karanlığı manipüle etme yeteneğidir. Yani iddiaya göre kişi karanlık yaratabilir veya ortamdaki ışığı nötrleyerek gölge yapabilir. Fiziksel olarak gölge, ışığın bir yüzey tarafından engellenmesi ile oluşur; bu süreç zihinle kontrol edilemez. Paranormal iddialarda Umbrakinezi genellikle fenguş veya anti-fotokinezi biçiminde geçer. Bilim dünyasında böyle bir fenomen kabul görmez ve deneysel destek yoktur.
Sonokinezi
Sonokinezi (veya akustik kinezi), düşünce gücüyle ses dalgaları oluşturma ve yönetme yeteneği olarak tanımlanır. Bir kişinin ortamdan bağımsız ses çıkarması veya sesin şiddetini kontrol etmesi iddia edilir. Ancak ses, maddesel titreşimlerle oluşur ve titreşimsiz ortamda ses yapılamaz. Dolayısıyla zihinle ses üretimi veya kontrolü gerçekçi değildir. Söz konusu iddialar asla bilimsel kanıtlara dönüşmemiştir.
Nekrokinezi
Nekrokinezi, canlıları öldürme veya ölü varlıklara hareket ettirme gücü olarak tanımlanır. Bu en uç iddialardan biridir; bir psişik varlığı ölümden kurtarabilir veya ölüyü diriltebilir, hatta öldürebilir. Gerçekte ise ölüm ve yaşam biyolojik süreçlere bağlıdır, bu tür kavramlar efsane düzeyindedir. Ne canlının ölümünü ne de ölüyü kontrol edecek zihin gücü konusunda hiç bir geçerli kanıt yoktur. Bu nedenle nekrokinezi, tamamen hayal ürünü veya metaforik bir terim olarak görülür.
Magnetokinezi
Magnetokinezi, manyetik alanları düşünce gücüyle yönlendirme veya kontrol etme iddiasıdır. Örneğin bir psişik, bir manyetik nesneyi hareket ettirebilir veya mıknatısın kutuplarını değiştirebilir. Bu iddia, elektrokineziyle yakındır ama özellikle yer manyetik alanını bile aklına göre değiştirebileceğini söyleyenler olur. Bilinen temel fizikte manyetizma elektromanyetik kuvvetlerin bir biçimidir ve zihinle yönlendirilmesi mümkün değildir. Hiçbir deney, telekinezik manyetik kontrolün varlığını kanıtlamamıştır.
Gyrokinezi
Gyrokinezi, ağırlık/yerçekimi alanını kontrol etme yeteneği olarak tanımlanır. Yani kişi kütle çekimini azaltabilir veya yok edebilir. Dünya üzerindeki fizik kuralları bu kadar radikal bir etkiye izin vermez. Gyrokinezi iddiaları da bilimsel temelden yoksundur. Ağırlığın düşürülmesi gibi bir fenomen yalnızca yüksek hızda uzay yolculuklarında veya karadelik yakınında görülür, zihinle yaratıldığına dair bir veri bulunmamıştır.
Termokinezi
Termokinezi, düşünce gücüyle maddeleri ısıtabilme (sıcaklık arttırma) yeteneğidir. Bu iddiada, bir kişi sadece zihniyle yakındaki bir nesnenin sıcaklığını yükseltebilir. Oysa fiziksel olarak termal enerji, moleküller arası harekete bağlıdır. Zihinle ısı üretimine dair kanıt yoktur; yapılan deneyler rastlantısal sıcaklık değişimleriyle açıklanabilir. Termokinezi iddiası da bilimsel kabullenme görmemiştir.
Cryokinezi (Buz Kinezi)
Cryokinezi, termokinezinin tersi olarak bir nesnenin veya ortamın soğutulması yeteneğidir. İddia edilen kişi parmağını dokundurmadan ortamı soğuklaştırabilir veya donma etkisi yapabilir. Bu da fizik kanunlarına göre mümkün değildir; soğuma enerji kaybı gerektirir. Bilimsel çalışmalarda bu etki, rastgele hava akımlarının sonucu veya yanıltıcı ölçümlerle açıklanmıştır. Neticede cryokinezi de kanıtlanmamış ve geçerli görülmeyen bir iddiadır.
Biyokinezi
Biyokinezi, zihinsel güçle bir canlının biyolojik özelliklerini değiştirme yeteneğidir. Genellikle göz veya saç rengini değiştirme, hatta hastalıkları iyileştirme gibi iddialar içerir. Örneğin bir psişik, kanında hücresel düzeyde değişiklik yaparak görünümünü veya sağlık durumunu değiştirebilir. Biyokinezi de bilimsel değildir; insan vücudundaki kimyasal ve genetik süreçler düşünceyle değiştirilmez. Hiçbir klinik veya laboratuvar çalışması biyokinezinin gerçek olduğunu göstermemiştit. Bu tür iddialar genellikle plasebo veya yanılsama olarak değerlendirilir.
Vitakinezi
Vitakinezi, biyokineziyle yakından ilişkili olarak, zihinsel şifa veya canlandırma gücü anlamına gelir. Bir kişinin sadece düşünerek kendi vücudunu veya başkasını iyileştirebileceği iddia edilir. Reiki veya psişik şifa gibi kavramlarla karışık anılır. Tıbbi olarak ise iyileşme, bilimsel müdahale veya doğal iyileşme süreçleri ile açıklanır. Düşünceyle mucizevi şifa sağlama iddiaları bilimsel toplulukta kabul görmemektedir. Uzmanlar, böyle iddiaların yanlış güven oluşturabileceği konusunda uyarıda bulunur.
Atmoskinezi (Atmokinezi)
Atmoskinezi, atmosfer olaylarını kontrol etme yeteneğidir. Örneğin yağmur yağdırabilme, fırtına oluşturabilme veya durdurabilme iddiası atmokinezi kapsamındadır. Bazı iddialarda, bu güçlerin çok gelişmiş aerokinezi bilgisi gerektirdiği söylenir. Ancak atmosfer olayları çok büyük ölçekli fiziksel süreçlerdir ve dışarıdan (fiziksel olarak bile) etkilenmesi son derece zordur. Zihinle doğrudan hava durumunu kontrol etme iddiaları da kanıtlanmamıştır. Bilimsel meteoroloji, hava olaylarının doğrudan zihinle yönetilebileceğini gösteren bir veri sunmamıştır.
Chronokinezi (Zaman Kontrolü)
Chronokinezi, zamanı bükme, yavaşlatma veya hızlandırma yeteneği olarak tanımlanır. Bu en uç iddialardan biridir; zihnin zamanı akışını değiştirebileceği öne sürülür. Günümüz fiziki teorilerine göre zaman evrensel boyutlarda ve hızlandırılamaz; zihinle değiştirilme düşüncesi bilimle bağdaşmaz. Dolayısıyla chronokinezi de geçersiz kabul edilen bir iddiadır.
Chrono-Telekinezi
Chrono-telekinezi, zaman yolculuğu veya başkalarını zamanda hareket ettirebilme alt dalı olarak zikredilir. “Kendisi dışında kalan bir canlıyı zamanda bir yolculuğa çıkarma” vaadi içerir. Bu kavram da bilimsel gerçeklikle örtüşmez. Modern fizik bile zaman yolculuğunu henüz pratikte başaramazken, sadece zihinsel iradeyle bir insanı geçmişe veya geleceğe gönderme fikri kurgu dışıdır.
Metin boyunca ele alınan tüm “-kinezi” türlerinde olduğu gibi, parapsikolojik yetenek iddialarının deneysel doğrulanabilirliği yoktur. Meta-analizler ve komisyon raporları, telekinezi ve benzeri fenomenler için toplu veri güvenilir sonuçlar vermemiştir. Telekinezi alt dalları olarak sayılan bu kavramlar, spiritüalizm ve popüler kültürde yer alsa da bilimsel konsensus, bunların kanıtlanmamış konseptler olduğunu ortaya koymuştur.
Kaynaklar
- Telekinezi. Türkçe Vikipedi. (Erişim: Haziran 2025).
- Parapsikoloji. Türkçe Vikipedi. (Erişim: Haziran 2025).
- Parapsychology. Wikipedia (English), (2025).
- Pyrokinesis. Wikipedia (English), 2024..
- Aerokinesis. Psionics Wiki (PsiWiki). (Erişim: Haziran 2025).
- Biokinesis. Psionics Wiki (PsiWiki). (Erişim: Haziran 2025).
- Hidrokinezi. Türkçe Vikipedi. (Erişim: Haziran 2025).
- Kulagina, N. Nina Kulagina – Wikipedia (English). (Erişim: Haziran 2025).
- Bosch, H., Steinkamp, F. & Boller, E. (2006). “Examining Psychokinesis: The Interaction of Human Intention with RNGs – A Meta-Analysis.” Psychological Bulletin, 132(4), 497–523.
- Girden, E. (1962). “A Review of Psychokinesis (PK).” Psychological Bulletin, 59(5), 353–388.
- Humphrey, N.K. (1995). Soul Searching: Human Nature and Supernatural Belief. Chatto & Windus.
- Benassi, V.A., Sweeney, P.D. & Drevno, G.E. (1979). “Mind Over Matter: Perceived Success at Psychokinesis.” Journal of Personality and Social Psychology, 37(8), 1377–1386.
- Rhine, J.B. (1934). Extra-Sensory Perception. Henry Holt, Boston.
- Ebon, M. (1978). The Signet Handbook of Parapsychology. Signet.
- Puthoff, H.E. & Targ, R. (1974). Physics, Entropy, and Psychokinesis. CIA Document.
- Planer, F. (1980). Superstition. Cassell, Londra.
- Dash, M. (1997). Borderlands: The Uncanny and the Paranormal. Heinemann.
- Levy, J. (2002). K.I.S.S. Guide to the Unexplained. DK Publishing.
- Gardner, M. (1988). The Encyclopedia of Impromptu Magic Tricks. Sterling.
- [Daha fazla kaynak (teknik makaleler, tezler, ders kitapları) listelenebilir.]